Volmacht of lege huls?

U denkt een mooie deal te hebben gesloten met Bedrijf X. De champagne heeft u al lang en breed achter de kiezen, de werkzaamheden bent u al conform de overeenkomst gaan uitvoeren en de eerste factuur heeft u inmiddels aan Bedrijf X verstuurd. Echter stelt het bestuur van Bedrijf X nu dat Bedrijf X niet aan de overeenkomst met u gebonden zou zijn. Meneer F, die namens Bedrijf X zijn handtekening onder de overeenkomst heeft gezet, heeft inderdaad prachtige blauwe ogen en een vlotte babbel, maar hij was volgens Bedrijf X niet bevoegd om namens haar een overeenkomst met u te sluiten. Zonde van uw tijd en investeringen, maar niet het probleem van Bedrijf X. Of toch wel?

Rechtshandelingen kunnen in naam van een ander worden verricht met gebruik van een volmacht

Een bedrijf kan ervoor kiezen om bepaalde rechtshandelingen niet door haar bestuurders, maar door een ander (veelal een werknemer) te laten verrichten. Het bedrijf kan die ander daartoe een zogenoemde ‘volmacht’ verlenen. Een volmacht is de bevoegdheid die een volmachtgever verleent aan een ander, de gevolmachtigde, om in zijn naam rechtshandelingen te verrichten. Het verlenen van een volmacht is niet aan vormvereisten gebonden en kan dus zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend worden afgegeven. Een volmacht kan zodoende ook mondeling worden verleend of volgen uit een opdracht of dienstverband.

Maar wat als, zoals in de hiervoor geschetste casus, de rechtshandeling in de naam van het bedrijf wordt verricht door een persoon die niet beschikt over een (toereikende) volmacht? Kan de niet geldig vertegenwoordigde partij (i.c. Bedrijf X) dan bijvoorbeeld alsnog aan die rechtshandeling worden gebonden?

De niet geldig vertegenwoordigde partij kan door schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid worden gebonden

Indien een rechtshandeling in naam van een ander wordt verricht door een persoon die (naar achteraf blijkt) niet beschikt over een volmacht (“de pseudo-gevolmachtigde”), dan is de niet geldig vertegenwoordigde partij (“de pseudo-volmachtgever”) in beginsel niet gebonden. Dat is op zich logisch, omdat anders “iedereen” in principe in staat zou kunnen zijn een ander aan een bepaalde rechtshandeling te binden.

Het wordt echter een ander verhaal indien er sprake is van schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid. Daarvan is sprake indien de persoon die met de pseudo-gevolmachtigde heeft gehandeld (“de wederpartij”) erop heeft vertrouwd, en dat onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijze ook mocht, dat er sprake was van een toereikende volmacht. Dit vertrouwen moet door een verklaring of gedraging (waaronder ook een nalaten) van de pseudo-volmachtgever bij de wederpartij zijn gewekt (het zogenoemde “toedoen beginsel”). Indien aan deze vereisten is voldaan, wordt de wederpartij beschermd en wordt de pseudo-volmachtgever alsnog aan de rechtshandeling gebonden.

Voorts volgt uit de jurisprudentie dat de wederpartij niet alleen door ‘toedoen’ van de pseudo-volmachtgever kan worden beschermd. Voor toerekening van schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan volgens de Hoge Raad ook plaats zijn indien de wederpartij gerechtvaardigd heeft vertrouwd op feiten en omstandigheden die voor risico van de pseudo-volmachtgever komen en waaruit naar verkeersopvattingen schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid. Deze feiten en omstandigheden hoeven zich bovendien niet enkel voorafgaand aan het moment van ondertekening van de overeenkomst te hebben voorgedaan. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid ook kan berusten op feiten en omstandigheden die zich hebben voorgedaan ná de totstandkoming van de betreffende rechtshandeling.

De pseudo-volmachtgever kan de rechtshandeling bekrachtigen

Los van en onverminderd het voorgaande geldt dat de pseudo-volmachtgever ervoor kan kiezen de rechtshandeling van de pseudo-gevolmachtigde te bekrachtigen. Ook dan is de pseudo-volmachtgever alsnog gebonden aan de door de pseudo-gevolmachtigde verrichte rechtshandeling.

Indien de pseudo-volmachtgever niet aan de rechtshandeling gebonden kan worden, heeft de wederpartij mogelijk recht op schadevergoeding.

Mocht de pseudo-volmachtgever niet (alsnog) aan de onbevoegd verrichte rechtshandeling gebonden kunnen worden, dan kan de wederpartij onderzoeken of hij recht heeft op schadevergoeding van de pseudo-gevolmachtigde.

Een persoon die als gevolmachtigde optreedt, moet op grond van de wet namelijk jegens de wederpartij instaan voor het bestaan en de omvang van de volmacht. Dit houdt in dat de pseudo-gevolmachtigde door de wederpartij persoonlijk kan worden aangesproken voor schadevergoeding, indien er als gevolg van een ontbrekende volmacht uiteindelijk geen geldige overeenkomst tot stand is gekomen. De wederpartij dient dan in de positie te worden gebracht waarin hij zou hebben verkeerd wanneer de pseudo-gevolmachtigde wel over een toereikende volmacht zou hebben beschikt. De wederpartij heeft in dat geval in beginsel recht op een vergoeding van het positief contractsbelang (het voordeel dat de beoogde overeenkomst de wederpartij zou hebben opgeleverd).

De wederpartij heeft overigens geen recht op schadevergoeding, indien hij wist of behoorde te weten dat een (toereikende) volmacht ontbrak en dat de persoon die zijn handtekening zette dat dus eigenlijk niet mocht.

Voorkomen is beter dan genezen

Hoewel u er in bepaalde gevallen dus alsnog goed mee weg kunt komen indien de persoon die namens een bedrijf een overeenkomst met u sloot daartoe geen (toereikende) volmacht had, is voorkomen altijd beter dan genezen. Het is zodoende raadzaam om bij het sluiten van een overeenkomst niet enkel op mooie blauwe ogen en een vlotte babbel af te gaan, maar zorgvuldig te onderzoeken of de persoon die gaat ondertekenen ook daadwerkelijk vertegenwoordigingsbevoegd is. Het bestaan van een volmacht kan bijvoorbeeld volgen uit een registratie bij de Kamer van Koophandel. Mocht de Kamer van Koophandel daartoe geen duidelijkheid verschaffen, vraag de betreffende persoon dan een volmacht van een statutair bestuurder van het bedrijf aan u te overleggen. Het is immers zonde als achteraf blijkt dat u de champagne voor niets heeft ontkurkt.